Na naszym Blogu Legal English rozpoczynamy nowy cykl wpisów: “Zawody prawnicze”. Przedstawimy w nim różnice między prawniczymi profesjami w Polsce i systemach common law oraz wskażemy z jakich angielskich terminów najlepiej korzystać, aby w pełni oddać istotę naszych rodzimych zawodów. Pierwszy wpis dotyczy radcy prawnego i adwokata. Zapraszam do lektury.
Gdy myślimy nad przetłumaczeniem określeń radca prawny lub adwokat często pierwszy termin anglojęzyczny przychodzący nam na myśl to lawyer. Skojarzenie jest jak najbardziej słuszne. Terminem lawyer w języku angielskim określa się zawodowego prawnika, a zatem jak najbardziej obie polskie profesje kwalifikują się do tego miana (na marginesie: słówkiem tym określamy „zawodowego” prawnika, a zatem osoba po studiach prawniczych bez aplikacji i nadania uprawnień zawodowych to raczej nie „lawyer”, mimo że w języku polskim przyjmuje się na nią określenie „prawnik” – z tymi osobami rozprawimy się w odrębnym odcinku).
Drugim nasuwającym się terminem, zwłaszcza jeśli mieliśmy do czynienia z podstawami Legal English albo namiętnie pochłaniamy amerykańskie seriale prawnicze, jest attorney at law (występujące również w pisowni z myślnikami, attorney-at-law). Termin ten wywodzi się z USA, ale jest doskonale rozumiany we wszystkich państwach anglojęzycznych. Oznacza zawodowego prawnika, uprawnionego z mocy swojego zawodu do występowania w imieniu klienta w dowolnej sprawie i przed wszystkimi sądami. Słówko zestawia się często z wyrażeniem attorney in fact (również występujące w pisowni z myślnikami) oznaczającym pełnomocnika niebędącego zawodowym prawnikiem.
W tym miejscu nasz umysł zaczyna zwykle domagać się zróżnicowania nazw dla każdej z polskich profesji i na skraju świadomości pojawiają się terminy barrister i solicitor. To skojarzenie jest jednak błędne. Profesje barristers i solicitors pochodzą z systemu prawnego Anglii i Walii, z którego w mniejszym lub większym stopniu rozprzestrzeniły się na obszary brytyjskich kolonii. Tradycyjny podział na barristers i solicitors polegał na tym, że barristers wykonywali głównie funkcje zastępstwa procesowego w sądach, a solicitors zapewniali poradnictwo prawne. Jeżeli zatem klient wymagał reprezentacji w sądzie, solicitor przekazać musiał prowadzenie sprawy do barrister`a, gdyż sam nie miał możliwości występowania w sądzie (na marginesie: posługuję się tu czasem przeszłym, dlatego że reformy systemu prawnego Anglii i Walii w coraz większym stopniu zacierają powyższe granice między profesjami, m.in.: dopuszczając solicitors do zastępstwa procesowego i to nawet przed wyższymi sądami). Z powyższego opisu wynika, że podział na barristers i solicitors nie ma nic wspólnego z podziałem na adwokatów i radców prawnych w Polsce. Nie oddaje również polskiego nazewnictwa. Poszukajmy więc lepszych odpowiedników.
Jeśli patrzymy na polski termin adwokat i zastanawiamy się nad tłumaczeniem, nasuwa nam się życzenie – wspaniale byłoby, gdyby można było powiedzieć po prostu advocate. Do tego łatwo zapamiętać, bo to właściwie odpowiednik polskiego słówka. Cóż, życzenia się spełniają. Uzasadnienia na takie określenie dostarcza system prawny Szkocji, który zachowuje odrębności od prawa Anglii i Walii, łącząc elementy common law i civil law (tzw. mixed legal system- obecnie systemy mieszane postrzegane są jako jedne z najefektywniejszych). Występują w nim advocates, zrzeszeni w Faculty of Advocates. Ponadto słowo advocate jest również znane w USA i wykorzystywane w związku z obroną określonych poglądów i praw (Advocates for Human Rights, Disability Rights Advocates). Wreszcie w państwach skandynawskich występuje również tytuł „advokat”, który od wielu lat tłumaczony jest jako advocate, dla odróżnienia od anglosaskich barristers. W warunkach polskiego obrotu, adwokata można więc określać mianem advocate, wywołując prawidłowe skojarzenie co do profesji, podkreślając odrębność od systemu barristers i solicitors- a jednocześnie nie wysilając się zbytnio, żeby termin ten zapamiętać.
W odniesieniu do radców prawnych również dobrze byłoby znaleźć określenie, które odda nazewnictwo i specyfikę polską, nie wprowadzając błędnego podziału na barristers i solicitors. Z tego względu najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie tłumaczenia legal adviser, legal advisor lub legal counsel. Zapewnia nam to czytelność przy jednoczesnej szczypcie odrębności. Osobiście uważam, że najlepszym elementem jest „counsel”, który znajduje odzwierciedlenie w tytułach nadawanych wyróżniającym się barristers – Queens Counsel (QC) lub Senior Counsel (SC) i w związku z tym przywodzi na myśl możliwość sądowej reprezentacji klienta. Dodatkowe potwierdzenie prawa do zastępstwa procesowego możemy uzyskać dodając przed całe sformułowanie określenia: certified, qualified lub licensed, które w przepisach anglosaskich stanowią podstawę do reprezentacji w sądzie.